BOLOGNA SÜRECİ’NE KATILIM İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR ve İŞLEMLER
Bergen Bakanlar Konferansı’nda Bologna Süreci’ne yeni üyelerin kabulüne ilişkin kriterler Berlin Bildirisi’nde şu şekilde düzenlenmiştir:
Avrupa Kültür Anlaşması’na taraf olan ülkeler Avrupa Yükseköğretim Alanı üyeliği için ehil olacaktır, ki bu aynı zamanda kendi yükseköğretim sistemlerinde Bologna Süreci hedeflerini sürdürmek ve uygulamak konusunda istekli oldukları anlamına gelmektedir.
Başvuran ülkeler Bologna Süreci’ne katılım için gerekli şartlar ve işlemleri kendilerine yol gösterici olarak değerlendirmektedir. Bu belgenin amacı bu hedefi adil ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirmek ve Bologna Süreci’nin ilke ve eylem başlıklarını tek bir belgede birleştirmektir.
1. İLKELER
Üyeler için asıl odaklanılması gereken nokta 10 Eylem Başlığı iken, Bologna Süreci’nin temel ilkelerinin dikkate alınması da eşdeğerde önem taşımaktadır. Avrupa Yükseköğretim Alanı oluşturulması hedefi, her ülkenin kendi yükseköğretimi sistemi felsefesi ile işbirliği içerisinde gerçekleştirilebilir. Tümü Bologna Bildirisi ve/veya Prag ve Berlin Bildirileri’ne uzanan bu prensiplerin detaylı olarak aşağıda belirtildiği şekilde düzenlenmiştir:
- Öğrencilerin ve personelin uluslararası hareketliliği
- Özerk üniversiteler
- Yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımı
- Yükseköğretim için kamusal sorumluluk
- Bologna Süreci’nin sosyal boyutu
Başvuran ülkelerden başvurularında yukarıda bahsi geçen prensiplere bağlılıklarını teyit etmeleri istenmektedir.
1.1 Öğrencilerin ve Öğretim Görevlilerinin Uluslararası Hareketliliği
“Serbest dolaşımın etkili bir şekilde sağlanması önündeki engellerin ortadan kaldırılması yoluyla hareketliliğin teşvik edilmesi” (Bologna Bildirisi)
“Bakanlar, demokratik değerleri, kültürlerin, dillerin ve yükseköğretim sistemlerinin çeşitliliğini içeren Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın zenginliğinden faydalanabilmeleri için öğrencilerin, öğretmenlerin, araştırmacıların ve idari personelin hareketliliğin teşvik edilmesi yönündeki çalışmaların devam ettirilmesini beyan etmiştir.” (Prag Bildirisi)
1.2. Özerk Üniversiteler
“Avrupa Yükseköğretim Kurumları karşılaşacakları zorlulukları kendi adlarına kabul etmekte ve Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın oluşturulması sürecinde, ve aynı zamanda 1988 tarihli ‘Bologna Magna Charta Universitatum’un’ temel ilkelerinin yeniden uyanışında aktif rol oynamaktadırlar. Bu çok önemlidir, öyle ki Üniversitelerin bağımsızlığı ve özerkliği yükseköğretim ve araştırma sistemlerinin devamlı değişen ihtiyaçlara , toplumun taleplerine, ve bilimsel bilginin ilerlemesine uyum sağlamasını güvence altına almaktadır.” (Bologna Bildirisi)
“Bakanlar, iç organizasyon ve yönetim ile ilgili kararların alınması doğrultusunda yetkinin kurumların kendisinde olması konusunda hem fikirdir.” (Berlin Bildirisi)
1.3. Yükseköğretim Yönetimine Öğrenci Katılımı
“Bakanlar, üniversiteler ve diğer yükseköğretim kurumlarında eğitimin düzenlenmesi ve içeriğin oluşturulması sürecine öğrencilerin katılması ve yön vermesi gerektiğini belirtmektedirler.” (Prag Bildirisi)
“Bakanlar öğrenci organizasyonlarının Bologna Sürecine yapıcı katılımlarını dikkate almakta ve öğrencilerin özellikle gelecekteki faaliyetlerin ilk aşamasında olmak üzere süreç boyunca devamlı olarak yer almalarına duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır. Öğrenciler yükseköğretim yönetiminin tam ortaklarıdır. Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Alanı boyunca öğrenci katılımını garanti altına alan ulusal ölçütlerin büyük çoğunlukla mevcut olduğunun bilincindedir. Aynı zamanda, Bakanlar yükseköğretim yönetimine öğrencilerin katılımının artırılması için gerekli yolların tanımlanması için kurumlar ve öğrenci organizasyonlarından talep etmektedir.” (Berlin Bildirisi)
1.4. Kamusal Sorumluluk olarak Yükseköğretim
“Bakanlar, yükseköğretimin bir kamu malı olarak ele alınması gerektiği, bir kamusal sorumluluk olduğu ve öyle olmaya devam edeceği fikrini desteklemiştir...” (Prag Bildirisi)
1.5. Bologna Süreci’nin Sosyal Boyutu
“Bakanlar, Bologna Süreci’nin sosyal boyutunun önemi üzerinde hem fikirdir. Rekabetçiliği artırma ihtiyacı Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın sosyal özelliklerinin geliştirilmesi hedefi- sosyal uyumun güçlendirilmesi, hem ulus hem Avrupa seviyesinde sosyal ve cinsiyetler arası eşitsizliklerin azaltılması- ile dengelenmelidir.” (Berlin Bildirisi)
2. HEDEFLER
Bologna Süreci hedefleri 10 Eylem Başlığı altında özetlenmiştir. Bütün üyelerle müşterek olarak, başvuran ülkelerin hepsi 2010 yılına kadar Bologna Bildirisi ile tanımlanan, Prag ve Berlin Bildirileri ile ise tamamlanan ortak hedeflere ulaşmak zorundadır. 2005 için konan üç ara hedef Berlin Bildirisi’nde açıklanmıştır.
2.1. Bologna Eylem Başlıkları
Bologna Bildirisi’nde altı eylem başlığı ortaya konmuştur:
1. Kolaylıkla anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler sisteminin benimsenmesi
2. İki Aşamalı Sistemin Benimsenmesi
3. Kredi Sistemi’nin Oluşturulması
4. Hareketliliğin Teşvik Edilmesi
5. Kalite Güvencesi konusunda Avrupa işbirliğinin Teşvik Edilmesi
6. Yükseköğretimde Avrupa Boyutunun Teşvik Edilmesi
Prag Bildirisi’nde üç eylem başlığı daha eklenmiştir:
7. Yaşam boyu öğrenim
8. Yükseköğretim Kurumları ve Öğrenciler
9. Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın (EHEA) Çekiciliği’nin Teşvik Edilmesi
Berlin Bildirisi’nde son eylem başlığı ilave edilmiştir:
10. Doktora çalışmaları ve Avrupa Yükseköğretim Alanı(EHEA) ile Avrupa Araştırma Alanı (ERA) arasındaki sinerji
Bologna Süreci’nin çeşitli eylem başlıkları Bologna İzleme Grubu’nun 2003-2005 Çalışma Programı’nda yansıtılmıştır. Bologna Süreci’nin sosyal boyutu geniş kapsamlı veya çapraz eylem başlığı olarak görülebilir.
3. MUHTEMEL YENİ ÜYELERDEN RAPORLAR
Bologna Süreci’nin bütün üyelerinden Bergen Bakanlar Konferansı’ndan önce ulusal bir rapor yayımlamaları istenmiştir. Aynı zamanda, olası üyelerden de benzer biçimde bir rapor yazmaları talep edilmiştir.
Bakanlar Berlin’de üç ara dönem önceliği tanımlamıştır: kalite güvencesi, iki-aşamalı derece sistemi, derecelerin ve eğitim sürelerinin tanınması. Bu hedeflerin 40 Üye Devlet tarafından hayata geçirilmesi Durum Değerlendirme uygulamasının konusudur. Durum değerlendirmesinin bir parçası olmamasına rağmen, muhtemel üyelerden kendi yükseköğretim sistemlerinde mevcut (veya planlanan) reformların bu hedefleri hangi dereceye kadar gerçekleştirebileceğinin belirtilmesi istenmektedir. Kendine özgü hedefler aşağıda belirtilmiştir:
3.1 Kalite Güvencesi
Kalite güvencesi, en başta kurumların sorumluluğunda olmalıdır.
Ulusal kalite güvencesi sistemi aşağıda belirtilen unsurları içermelidir:
* Süreçte yer alan kurum ve kuruluşların sorumluluklarının tanımlanması
* Program ve kurumların değerlendirilmesi (dahili değerlendirme, harici gözden geçirme, öğrencilerin katılımı, ve sonuçların yayımlanması)
* Akreditasyon, belgelendirme veya karşılaştırılabilir işlemler sistemi-
3.2 İki Aşamalı Derece Sistemi
Yükseköğretim iki temel aşamalı ulusal derece sistemi üzerine kuruludur. İkinci aşamaya geçmek için en az üç yıl süren ilk aşamanın başarılı bir şekilde tamamlanması gerekmektedir. İlk aşama sonrasında elde edilen bilgi,beceri ve yetkinlikler iş piyasasının beklentilerine cevap verecek şekilde istihdam edilebilirliği artırmalıdır. İkinci aşama sonunda ise yüksek lisans ve/veya doktora derecesi elde edilir.
3.3 Derecelerin ve Eğitim Sürelerinin Tanınması
Kolaylıkla anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir dereceler sisteminin benimsenmesi hususunda, üyeler Lizbon Tanıma Anlaşması’nı imzalamaya teşvik edilmiştir. Buna ilaveten, üyeler mezun olan her öğrencinin otomatik ve ücretsiz olarak yaygın Avrupa dillerinden birinde Diploma Eki alması gerektiği konusunda hem fikirdir.
4. Başvuru İşlemleri
Muhtemel üyeler, bir nüshası BFUG Başkanlığı’na olmak üzere, başvurularını bir sonraki Bakanlar Konferansı’na ev sahipliği yapacak olan ülkenin Yükseköğretimden sorumlu Bakanı’na göndermelidir. Yükseköğretimden sorumlu Bakan tarafından imzalanacak başvurularında ülkeler Bologna Süreci ilke ve hedeflerini kendi yükseköğretim sistemlerinde uygulayacaklarını bildirmelidir. Başvuru, Bologna Süreci ışığında ülkelerin mevcut yükseköğretim politikaları ve Sürecin hedeflerinin gerçekleştirilmesi için yapılması gereken reformlar hakkında bir rapor ile tamamlanmalıdır. İlgili şablon bahsi geçen rapor çerçevesinde konu başlıkları ve temel soruları tanımlamaktadır.
Bir başvuru teslim alındığında, BFUG Başkanlığı ve Sekreteryası tarafından öngörülen işlemlerin yerine getirildiği doğrulanacaktır. Başvurunun alındığına dair teyit belgesi başvuran ülkeye yollanacaktır. Aynı zamanda, BFUG başvuru hakkında bilgilendirilecektir. Başvuran ülke sonrasında Bologna Süreci ile ilgili seminerlere ve diğer etkinliklere davet edilecektir.